 |
BETEKENIS EN HERKOMST FAMILIENAAM KLEINLOOG/KLEINLOOH/KLEINLOH
Spellingsvarianten in Nederland
De familienaam van de vroegst bekende familieleden in Dordrecht heeft gedurende de 18e en vroeg 19e eeuw verschillende spellingsvarianten: Kleijnloke, van de Klijneloogh, van de Kleineloeg, Kleinlok, Kleijnloog, Kleinloog, Klijnloog, Klijnloch, Klijnoog, Klijnloof.
De meeste van bovenstaande spellingsvarianten bleken niet blijvend te zijn; zo onstonden er in de 19e eeuw vanuit de spellingsvarianten 2 stamboomtakken: Kleinloog en Kleinlooh.
De bovengenoemde spellingsvarianten werden doorgaans veroorzaakt door het volgende:
- Tot in de 19e eeuw konden veel gewone mensen niet of nauwelijks lezen of schrijven en zij wisten dus zelf vaak ook niet hoe zij hun naam precies moesten spellen. Het komt geregeld voor dat de naam van één persoon in iedere akte weer anders werd geschreven.
- De namen werden ook vaak fonetisch opgeschreven. Als iemand zijn naam opgaf voor een aangifte van geboorte of overlijden of bij een huwelijk, dan moest de ambtenaar in functie afgaan op de wijze, waarop de familienaam werd uitgesproken. Als men sprak met een Nederlands dialect of een buitenlandse tongval, dan kon de ambtenaar een andere naam verstaan of hij gaf een interpretatie, die hem bekend voorkwam. Dit gebeurde soms ook met de plaatsnamen.
- De familienamen waren vroeger nog niet vanuit de overheid opgelegd en officeel vastgelegd. Dat gebeurde pas op 18-08-1811, toen bij keizerlijk decreet door Napoleon aan iedereen in Nederland, die nog geen familienaam had, bevolen werd om binnen een jaar een familienaam aan te nemen.
Betekenis van Kleinloog, Kleinlooh en de Duitse familienaam Kleinloh
De familienaam bestaat taalkundig uit 2 delen:
- Het eerste naamdeel klein- heeft hoogstwaarschijnlijk te maken met het begrip klein als afmeting
- Het achtervoegsel -lo, -loo, -loh, -lohe is het germaanse woord voor "bos" of later "open plek in het bos" doorgaans op een hoge, droge zandgrond. De eerste loo-namen in Nederland werden omstreeks het jaar 800 genoteerd en de naamgeving ging door tot in de 19e eeuw. Een bekend voorbeeld hiervan is: het jachtslot Het Oude Loo in Apeldoorn. Dit slot werd in de 15e eeuw gebouwd en in 1537 vermeld als 'dat huys op 't Loe'. Andere voorbeelden van, vooral op de oostelijke zandgronden gelegen, plaatsen eindigend op -loo, zijn: Buurlo, Aperloo, Hoenderloo, Dwingeloo, Anloo, Exloo. Het achtervoegsel -loog in de Nederlandse naam is een verschrijving van het oorspronkelijke achtervoegsel -lo, -loo, -loh, -lohe.
Herkomst van de familienaam Kleinloog, Kleinlooh
De vroegst bekende persoon met de naam Kleinloog in Nederland is: Hendrik van de Kleineloogh. Hij is volgens zijn huwelijksakte uit Dordrecht geboren rond 1735 in 'Beek bij Doesburg'.
Er zijn volgens Wikipedia verschillende dorpen met de naam Beek in Nederland:
- Beek (Beek en Donk) , een kerkdorp, een samenvoeging van de dorpen Beek en Donk in de gemeente Laarbeek in Noord-Brabant
- Beek (Limburg) , een dorp in Nederlands Limburg
- Beek (Montferland) , een plaats in de gemeente Montferland, provincie Gelderland (in de voormalige gemeente Bergh)
- Beek (Noord-Brabant) , een voormalige gemeente in Noord-Brabant, bij Breda, de oude naam van Prinsenbeek
- Beek (Ubbergen) , een plaats in de gemeente Ubbergen, bij Nijmegen
- Beek (Venray) , een buurtschap in de gemeente Venray
- De Beek (Asten) , een buurtschap in de gemeente Asten
- De Beek (Ermelo) , een buurtschap in de gemeente Ermelo
Geen van deze dorpen Beek ligt echter vlakbij Doesburg, dus in Nederland lijkt er geen sprake te zijn van het bestaan van een 'Beek bij Doesburg'!!
Mogelijke Duitse herkomst.
Het is mogelijk en zelfs aannemelijk, dat in de huwelijksakte van Hendrik het dorp Beeck bij Duisburg te Nordrhein Westfalen in Duitsland wordt bedoeld! In dat geval had Hendrik waarschijnlijk een Duitse tongval en zo kon bij sluiting van zijn huwelijk de uitspraak van Duisburg worden verstaan als Doesburg.
Bovendien ligt de oorsprong van de Duitse familienaam Kleinloh of Kleinlohe ook in de omgeving van Duisburg; om precies te zijn in de dorpen Beeck en Marxloh.
Dit is ook het geval met de gerelateerde Duitse familienaam Groteloh, vroeger ook Groslohe, Grosseloh en Großeloh.
Geografische geschiedenis van de dorpen Beeck en Marxloh bij Duisburg
Het kerkdorp Beeck lag iets ten noorden van de huidige stad Duisburg en maakt nu deel uit van de noordelijke stadswijk Hamborn.
Beeck is ontstaan uit het 'Oberhof Beeck', nu een monument (Friedrich-Ebert-Str. 564), dat in 900 door Otto, Hertog van Saksen aan het Rijksklooster Essen werd geschonken. Het Oberhof Beeck bezat grote landerijen en goederen, was het middelpunt van een aantal boerderijen die behoorden tot het Rijksklooster Essen en was daarom in die tijd ook de zetel van het lokale gerechtshof. De ligging van Beeck bij de kruising van tweetal verkeerswegen droeg er aan bij dat zich hier snel dorpen ontwikkelden.
Het Oberhof Beeck heeft zo de kiem gelegd voor het iets verderop gelegen Schultehof Marxloh, waarvan de stichting teruggaat naar voor 1100. Hieruit ontwikkelde zich later het boerendorp Marxloh. Marxloh en Obermarxloh maken tegenwoordig ook deel uit van de stadswijk Hamborn te Duisburg.
Het Schultehof Marxloh dankt zijn naam enerzijds aan het laaggelegen drassige weidegebied (Marsch of Marx) langs de aldaar stromende beek (waaraan het kerkkdorp Beeck zijn naam dankt). Anderzijds is het achtervoegsel -loh afgeleid van het vlakbijgelegen "Lohveld", het veld dat bij een stuk bos op de hogere zandgronden was gelegen.
Ontstaan en omvang van het Grosseloh-hof en Kleinloh-hof
Op dit Lohveld ontstond als eerste de Loh-hof, later het Grossenloh-hof genoemd; later ontstond ook het aanvankelijk kleinere Kleinloh-hof, dat ongeveer 100 meter ten noorden van het Grossenloh-hof lag.
Reeds in 1159 bestond er een Hof met de naam Loh, gelegen in het zuidelijke Lohveld. Dit werd genoemd in een stichtingsoorkonde van de Abdij Hamborn, maar dit eerste Loh-hof ging in 1440 ten onder. Daarna werden de landerijen in 1440 aan de bewoners van het Kleinloh-hof gegeven ter bewerking van de grond.
De bewoners van de Kleinloh-hof hebben de landerijen zodanig bewerkt en vergroot, dat er in 1727 nauwelijks meer verschil bestond tussen de omvang van het Grosseloh-hof en het Kleinloh-hof.
In 1727 omvatte het Grosseloh-hof namelijk 50 hollandse Morgen en 122 Hollandse Roeden. Dat zijn 105 Pruissische Morgen. In datzelfde jaar bestond het Kleinloh-hof uit 25 Hollandse Morgen en 469 Hollandse Roeden. Dat is gelijk aan ca 90 Pruissische Morgen.
Eigenaars en pachters van het Grosseloh-hof en het Kleinloh-hof
Hoewel de het Schultehof Marxloh en de meeste omringende boerderijen toebehoorden aan het Rijksabdij Essen, was de Grosseloh-hof waarschijnlijk al van oudsher in bezit van een lokale edelman, die vaak ook scholte (gerechtsheer) van Marxloh of Beeck was. Deze bijzondere positie blijkt ook uit het Tiendregister van de Schultenhof Marxloh uit het jaar 1541, waaruit kan worden opgemaakt dat de Großeloh-hof grotendeels tiendvrij was (zij hoefden dus vrijwel geen belasting te betalen).
De Groteloh-hof en Kleinloh-hof werden bewoond en bewerkt door lokale boeren, die de grond in erfpacht kregen. De eerste naam van een bewoner van de Großeloh-Hof vinden we in 1541 in het bovengenoemde Tiendregister van de Schultenhof Marxloh; daarin wordt de toenmalige pachter vermeld als Johann. Op het aanpalende Kleinloh-goed zat in deze periode een gerechtshof.
De pachtboeren noemden zich naar hun boerderij, dus "Auf dem Loh".
Vanaf 1660 zijn er in de kerkboeken van de Evangelisch-Lutherse kerspel Beeck notities te vinden over de familie 'auf dem Loh'. Helaas werd er aanvankelijk geen onderscheid gemaakt tussen de bewoners van"Auf dem grossen Loh" en "Auf dem kleinen Loh", later gebeurde dat wel en zo ontstonden de familienamen Groteloh en Kleinloh, die ook nu nog bestaan in Duitsland.
Oudst bekende echtparen op het Kleinloh-hof
1660 Götz Ingerfurth (later ook auf dem Loh) trouwt met een dochter van de Kleinloh-Hof. Götz Ingerfurth is een zoon van Johann Bonnmann, ook Ingerfurth genoemd (overleden ca 1660) en zijn vrouw Margarete Ingerfurth. Dit echtpaar bewerkten het land van de Hof Ingerfurth, gelegen in het dorp Schmidthorst, behorend tot het Hofverband Hamborn. Als pachter van de Kleinloh-Hof bezat Götz auffm Loh 5 Pferde und 6 Kühe. Er starb 1664.
1684 Michael auf dem Loh wordt pas vermeld als pachter van de Kleinloh-Hof; zijn geboorte noch de naam van zijn vader staan vermeld in de Kerkboeken. In 1688 trouwt hij met Hildegard (Hilleken) Ardes, de dochter van Johann Ardes in Biefang. Uit dit huwelijk worden veel kinderengeboren.
1701 Pachter Mechel auffm Loh overlijdt en zijn weduwe trouwt in het jaar daarop, dus in 1702, met Heinrich Overbruch, een zoon van het echtpaar Amt Overbruch en Anna Schulte Marxloh. Heinrich noemt zich daarna Henderich auffm Loh.
1714 Rutger auf dem kleinen Loh heiratet Anna Warbrucks. Rutger werd in 1691 als zoon van het echtpaar Michael (Mechel) en Hildegard (Hilleken) auf dem Loh geboren worden. In 1727 wordt hij als pachter van de Kleinloh-Hof genoemd.
Vanaf dit moment wordt er in de kerkboeken een duidelijk onderscheid gemaakt tussen de families 'auf dem kleinen Loh' en 'auf dem großen Loh'. De volgende generaties van familie Kleinloh worden ook in de Beecker Kirchenboeken vermeld.
Geografische verspreiding van de naam Kleinloh(e) in Duitsland
Vanuit de dorpen Beeck en Marxloh bij Duisburg heeft de familie Kleinloh/Kleinlohe zich verspreid, eerst naar plaatsen in de regio zoals Alsum, Meiderich, Dinslaken, Velbert en Mühlheim a/d Ruhr en later ook verder weg. Het is ook nu nog een bestaande maar relatief weinig omvangrijke familienaam in Duitsland; volgens het telefoonboek dragen slechts ca 321 Personen de familienaam Kleinloh.
Eerste Kleinloh in Nederland?
Op basis van bovenstaande feiten lijkt het aannemelijk, dat Hendrik van de Kleineloogh, die ca 1735 werd geboren in 'Beek te Doesburg' in werkelijkheid vanuit de Kleinloh-hof te Beeck te Duisburg is weggetrokken om in 1762 in Dordrecht te trouwen met Jacoba Roelant.
Zijn vader wordt vermeld als Johan Kleijnloke; mogelijk ook bekend als Johann/Johannis Kleinloh(e). Deze Johann en zijn zoon Hendrik, of wellicht ook oorspronkelijk Heinrich/Henderich Kleinloh(e) zullen mogelijk staan vermeld in de kerkboeken van Beeck.
Hopelijk kan verder (Duits) stamboomonderzoek bovenstaande veronderstellingen bevestigen.
Een groot deel van bovenstaande historische informatie over is ontleend aan een Duitstalig artikel van Heinz Neuhaus uit Duisburg, dat werd gepubliceerd op de website van Ralf en Louise Groteloh: Der Grosseloh-Hof in Duisburg-Hamborn.
Gepubliceerd op: 20-Feb-2011